بسم الله الرحمن الرحیم
موسیقی، حکمتی فکر آفرین! (1)
موسیقی در کوچه پس کوچههای این گنبد دوّار
یکی از گزارههایی که باید برای شناخت بهتر موسیقی، مورد بررسی قرار گیرد تاریخچه آن میباشد. تاثیر این زاویهی دید در تجزیه و تحلیل نهایی، مستقیم میباشد. در این شماره به صورت خلاصه و گذرا، به مقوله مذکور اشاره میشود:
چین
چینیها بر این عقیدهاند که مثل خیلی از چیزهای دیگر، موسیقی هم برای آنهاست. مورخین چینی میگویند؛ 4500 سال پیش از این، پادشاه مقتدری به نام «هائونک تی» فرمان داد تا موسیقی را اختراع کنند.
ژاپن
مورخین ژاپنی بر این عقیدهاند که روزی و روزگاری الهه خورشید قهر کرد و به پناهگاه خود خزید، مردم هر چه عقلشان را روی هم ریختند جز این حیلهای بخاطرشان نرسید که با سرودن الحان متوالی و پیوسته، او را به بیرون آمدن تشویق کنند، حتی امروز نیز در ژاپن به هنگام وقوع کسوف، مردم به خواندن آوازهای فوقالعاده قدیمی متوسل میشوند.
آمریکای شمالی
در آمریکای شمالی چنین مشهور است که موسیقی از جانب خدایی بنام «تسکانی-پوکا» مرحمت شدهاست و چنین میپندارند که او پلی از لاکپشتها و نهنگها ساختهاست که موقع آواز خواندن و نوازندگی با استفاده از آن خورشید صعود میکند.
حبشه
حبشیها نیز خدائی داشتهاند که بصورت کبوتر بوده، خواندن، نوشتن و موسیقی را به آنان ارزانی داشتهاست.
ژرمنی
در افسانههای ژرمنی آمده است که؛ «هایمدال»، پدر موسیقیدانان بوده و در قیامت شافع دوستان خود خواهد بود.
ماداگاسکار
مردم ماداگاسکار میگویند؛ موسیقی عطیهای الهی است و وسیلهای برای نزدیک شدن به خدایان و نیروهای ماوراءالطبیعه میباشد. با توسل به آن میتوان خود را در برابر چشم زخم، ارواح خبیثه، مرگ و بیماری، انقلابات جوی و حریق و ... بیمه کرد.
ایران
و اما ایران!! کتیبههای به جا مانده از سرزمین آراییها حاکی از آن است که خوزستان؛ دیار خوز و حور، اولین خواستگاه موسیقی بوده است. آن هم چه موسیقی!! بزمی تمام عیار که امروزه اسم آن را «کنسرت» میگذارند.
در این بزم باستانی، دستهای خنیاگر(:نوازنده) دیده میشوند که هر کدام، به نواختن سازی سرگرم هستند. چگونگی نواختن و نشستن این رامشگران، نشان میدهد که آنها، نخستین دسته خنیاگران(:ارکستر) جهان هستند. در این گروه رامشگران، میبینیم که نوازندهای «چنگ»، دیگری «شیپور» و آن دیگری «تنبک» مینوازد. چهارمین رامشگر در این میان، خوانندهای است که «آواز» میخواند.
موسیقی سنتی ایران به عنوان یکی از مؤلفههای فرهنگ و هنر ایرانی بهشمار میرود. تقریباً تمامی اقوام ایرانی دارای موسیقی محلی خاص خود هستند.
از قرن چهارم تا نهم هجری قمری، موسیقی ایران به نامهای «پرده»، «مقام» و «شدّ» بر سر زبانها بوده است. اغلب دانشمندان و فلاسفه در کتابها و رسالات خود مبحثی را به موسیقی اختصاص دادهاند. از آن جمله «ابو نصر فارابی»، «بو علی سینا»، «صفی الدین ارموی»، «قطب الدین شیرازی» و «عبدالقادر مراغی» را میتوان نام برد. در موسیقی قدیم ایران برای نام گذاری پردهها یا نغمهها از حروف ابجداستفاده میشده و همچنین دوازده مقام اصلی وجود داشتهاست که عبارتند از:
1-عشاق 2-نوا 3-بوسلیک 4-راست 5-حسینی 6-حجاز 7-راهوی 8-زنگوله 9-عراق 10-اصفهان 11-زیرافکند 12-بزرگ
این دوازده مقام از هفده درجه یا «مایه» یا «تنالیته» اجرا میشدند. علاوه بر مقامهای گفته شده، 24 شعبه یا گوشه نیز وجود داشته که عبارتند از:
1-دوگاه 2-سهگاه 3-چهارگاه 4-پنجگاه 5-عشیرا 6-نوروز عرب 7-ماهور 8-نوروز خارا 9-بیاتی 10-حصار 11-نهفت 12-عُزال 13-اوج 14-نیرز (نیریز) 15-مُبَرقع 16-رکب 17-صبا 18-همایون 19-زاول (زابل) 20-اصفهانک21-بستهنگار 22-خوزی 23-نهاوند 24-مُحَیّر
ادامه دارد.....
واحد تحقیق و پژوهش مکتب خانه قرآنی امام رضا (علیه السلام)