پایگاه قرآنی سماموس:
فرق صبر و حلم
در فارسی صبر را شکیبایی و حلم را بردباری می گویند. حلیم کسی است که یک بار اضافی را نیز تحمل می کند؛ مانند همان بار اضافی که پس از دو طرف چارپا در وسط و میانه کمرش قرار می دهند که این بار اضافی که جای حساس هم قرار می گیرد واقعا کمرشکن است. از این رو می گویند شخص حلیم بردبار است که چنین بار سنگین و کمر شکنی را تحمل می کند.
نکته دیگر آن که حلم و بردباری زمانی تحقق می یابد که شخص هیجانات شدید عاطفی و احساسی خود را با عقلانیت مدیریت کند. ا زاین روست که در فرهنگ عربی و قرآن حلم به شکل مجازی به معنای عقل آمده است.
نکته سوم آن که در حلم و بردباری، فشار سنگین درونی است همانند همان میانباری که روی کمر چارپا می گذارند و در مرکز حساس تن قرار می گیرد؛ در حلم فشار در مرکز حساس روان یعنی مرتبه قلب قرار می گیرد که اگر عقلانیت نباشد که قوه مدیریتی نفس است؛ شخص از درون منفجر می شود. این جاست که جای کظم الغیظ و فرو بردن خشم است.
اما صبر، به معنای شکیبایی زمانی شکل می گیرد که انسان در برابر فشارهای بیرون مقاومت کند و عنان اختیار از دست ندهد. از این روست که در روایتی از امیرمومنان صبر در برابر سه امر بیرونی مطرح می شود که شامل: صبر علی الطاعه ، صبر عند المصیبه و صبر عن المعصیه است. ( الکافی(ط ـ الإسلامیة)، ج 2، ص91.)هر سه این ها تکالیف و فشارهای بیرونی است که به سوی انسان هجوم می آورد و شخص صبوری و شکیبایی می کند.
البته گاه در صبوری باید خیلی شکیبایی کرد. در فرهنگ قرآنی به این مرتبه با واژه اصطبار اشاره شده و مثلا قرآن درباره تربیت همسر و فرزند می گوید که انسان باید اصطبار داشته باشد: فاصطبر. درباره فشارهایی که در هنگام تبلیغ وارد می شود نیز باید اصطبار داشت؛ زیرا حرف و حدیث در این محیط خیلی زیاد است؛ زیرا این پیام یا مخالف عقاید دیگران، یا مخالف رفتار دیگران و یا مخالف سنت ها و آداب و رسوم آنان است. پس ممکن است شخص را به هنجارشکنی، یاوه گویی و جنون و مانند آن متهم کنند که باید اصطبار ورزد.
به هر حال، اگر انسان در برابر غضب و فشار درونی وهیجانات شدید روانی مقاومت کند، بردبار و حلیم است و اگر در برابر فشارها و مصیبت های بیرونی مانند مرگ عزیزان یا از دست مال و داشته های محبوب مقاومت کند صبوری و اصطبار کرده که همان شکیبایی است.(بقره، آیات 156 و 157 و آیات دیگر)